Оид ба харитаҳо, санадҳо, музокирот ва ҳодисаҳо, ки дар натиҷаи онҳо Ворух “анклав” шуд.
Собиқ мири шаҳри Исфара ва иштирокчии чандинкаратаи музокироти байниҳукуматӣ Мирзошариф Исломидинов ба «Азия-Плюс» дар бораи таърихи низоъҳо дар сарҳад –оид ба харитаҳо, санадҳо, музокирот ва ҳодисаҳое, ки дар натиҷа Ворух “анклав” шуд, чунин нақл кард:
Санадҳои ҳуқуқӣ: таърихи он, ки Ворух ҳеҷ гоҳ «анклав» набуд ва тамоми қаламрави он дар ҳайати РСС Тоҷикистон қарор дошт.
Бори аввал сарҳад миёни ноҳияи Исфара ва ноҳияи Ботканд, он замон вилояти автономии Қаро-қирғиз дар ҳайати Федератсияи Россия, бо қарори КМ Партияи коммунистии болшевикон соли 1924 муқаррар гардида буд. Он замон Ворух ҳеҷ гуна«анклав» набуд, роҳи рости кушод вуҷуд дошт, ки Ворухро бо қаламрави боқимондаи ноҳияи Исфара мепайваст.
Санади дуюм ин Қарори маҷлиси Президиуми Кумитаи марказии иҷроияи СССР аз 04.05.1927 мебошад. Қарори мазкур бо Қарори Президиуми Кумитаи Марказии Иҷроияи РСС Ӯзбекистон аз 23 майи соли 1927 №15/4 ва Қарори Президиуми Кумитаи Марказии Иҷроияи РАС Қирғизистон таҳти №27 аз 07.06.1927 ба инобат гирифта шудааст. Ва он гоҳ ба таври возеҳ муайян карда шуд, ки Ворух «анклав» нест ва комилан ба ноҳияи Исфара дохил мешавад.
Санади сеюми ҳуқуқӣ, ки сарҳади байни ноҳияи Исфара ва вилояти Боткандро муайян мекунад, аз ҷониби Шӯрои Комиссарони Халқии СССР соли 1947 ҳангоми муайян кардани ихтилофҳо ҳангоми муайян кардани хати сарҳади байни ҷумҳуриявӣмиёниӮзбекистон ва Қирғизистон қабул карда шуд. Тибқи харитаи тасдиқкардаи ин санад, ки онро харитаи Сарраёсати картографияи Иттиҳоди Шӯравӣ низ эътироф мекард, Ворух низ «анклав» набуд ва тамоми қаламрави атрофи Ворух, ки ҳоло ҳамсоягони мо онро ишғол кардаанд, қисми РСС Точикистон аст.
Тасдиқи яктарафа
Дар бораи сохтмони канали Торткул ва дар бораи яктарафа тасдиқ намудани натиҷаҳои комиссияи байнидавлатии оид ба баробарҳуқуқӣ аз ҷониби Қирғизистон.
Дар миёнаи солҳои панҷоҳум сохтмони обанбори Торткул ва канали Торткул пешбинӣ шуда буд. Маҷрои канал бояд дар баъзе ҷойҳо аз қаламрави ноҳияи Исфараи РСС Тоҷикистон мегузашт.
Ва баъдан, бо ташаббуси ҷониби Қирғизистон ба истилоҳ як комиссия оид ба баробарҳуқуқӣ таъсис дода шуд. Ба ҳайати комиссия аз РСС Тоҷикистон ҷаноби Кувшинов, муовини раиси вилояти Ленинобод шомил буд.
Бо сабабҳои номафҳум ва аз рӯи натиҷаҳои кори комиссия пешниҳод гардид, ки якчанд ҳазор гектар ҳудуди ноҳияи Исфара ба Ҷумҳурии Қирғизистон дода шавад. Дар навбати худ, ҷониби Қирғизистон мебоист обанбори Торткулро ҳамчун обанбори байниҷумҳуриявӣ истифода барад ва дар обёрии тақрибан 3,5 ҳазор гектар замин дар ноҳияи Исфара кумак кунад. Аммо ин протоколи комиссия оид ба баробарҳуқуқӣ натавонист эътибори қонунӣ пайдо кунад, зеро он вақт Президиуми Шӯрои Олии РСС Тоҷикистон онро тасдиқ накард ва рад намуд.
Пас аз тасвиби яктарафа, ҳамсоягони мо ба тағйирот дар харитаҳои мавҷуда шурӯъ карданд, аммо то охири солҳои ҳафтодум, Сарраёсати картография ба тағйир додани харитаи СССР шурӯъ накард, зеро ин протокол эътибори қонунӣ надошт. Аммо дар ин протокол ва дар ин тағйиротҳо, иншооти сарбанди обанбори Торткул, ки дар аввали солҳои шастум сохта шуда буданд, дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷойгир буданд. Ин ҳақиқат аст ва ҳамаи мо бояд аз ин огоҳ бошем!
Деҳаи Оқ-сойи ҳозира чӣ гуна пайдо шуд
Дар бораи он, ки чӣ гуна пас аз азхудкунии 700 гектар замин ва бунёди тамоми инфрасохтор, роҳбарияти РСС Тоҷикистон розӣ шуд, ки як қисми заминро ба сокинони вилояти Ботканд супорад ва деҳаи Оқ-Сой ташкил карда шавад.
Соли 1963 колхози «Правда»-и Совети қишлоқи Ворух ба азхудкунии заминхо дар сохили чапи дарёи Исфара шуруъ намуд ва дар давоми 10 сол бо дастгирии Вазорати хочагии оби СССР кариб 700 гектар заминхои бекорхобида азхуд карда шуданд.
Ҳамсояҳои мо дар ҳоле ки корҳои ободонӣ ва тамоми инфрасохтор сохта мешуданд, хомӯш монданд: каналҳо, роҳҳо ва боғҳо бунёд карда шуданд ва иншоот дар охири солҳои шастум ба истифода дода шуд. Аммо танҳо дар соли 1974 ҳамсояҳо ба даъвои ин заминҳо оғоз карданд ва иброз намуданд, ки онҳо қаламрави Қирғизистон ҳастанд ва аз ин ҷо муноқиша оғоз ёфт.
31 декабри соли 1974 гурӯҳе аз қирғизҳои бо милтиқҳо мусаллаҳ ба сокинони Ворух ҳамла карданд ва муноқишаи шадид сар зад. Он вақт аз ҷониби Тоҷикистон одамони зиёд маҷрӯҳ шуданд. Прокуратураи генералии СССР бо роҳбарии ҷаноби Руденко – Прокурори генералӣба муноқиша дахолат кард. Як мурофиаи тӯлонӣ буд ва дар натиҷа, барои ҳалли низоъ, роҳбарияти Иттифоқ тасмим гирифт, ки қисме аз ин заминҳоро ба сокинони минтақаи Ботканд супорад ва бо ин низоъ ором шавад.
Мутаассифона, роҳбарияти ҷумҳурии мо дар он замон ба ин пешниҳод розӣ шуд ва тақрибан 300 гектар замини азхудшуда бо инфрасохтори мавҷуда ба ихтиёри ҷониби Қирғизистон дода шуд ва қирғизҳо саросемавор ба бунёди деҳаи ҳозираи Оқ-Сой шурӯъ карданд.
2 нафар кушта ва 24 нафар захмӣ шуданд
Дар бораи қонуншиканӣ дар бобати тақсимоти об, муноқишаи хунин ва чӣ гуна тӯфони оташ ба сари тоҷикон афтод.
Муноқишаи дуюм тобистони соли 1989, вақте ки ҳамсоягони мо низоми истифодаи оби дарёи Исфараро вайрон карданд, рух дод. Тавре ки ман дар ёд дорам, тибқи маълумотҳои Вазорати хоҷагии оби СССР, Ҷумҳурии Қирғизистон он вақт ҳақ дошт, ки ҳар рӯз аз 1 апрел то 1 июн 2% -и маҷрои ин дарёро истифода намояд.
Пас аз такроран вайрон кардани низоми истифодаи об аз ҷониби ҳамсоягон, сокинони деҳаи Хоҷаи Аъло канали Мастчоҳро бастанд ва талаб карданд, ки режими истифодаи об ва баргардонидани заминҳои шафати деҳа, ки ғайриқонунӣ ба қирғизҳо дода шудааст, риоя карда шавад. Низоъ тақрибан якуним моҳ тӯл кашид ва шиддат гирифт, вақте ки 13 июни соли 1989 тақрибан 3000 сокини деҳаи Самарқандек ва дигар деҳоти шафати минтақаи Ботканд, ки бо милтиқҳои шикорӣ мусаллаҳ буданд, ба сокинони деҳаи хурди Хоҷаи АълоиТоҷикистониҳуҷум оварданд.
Мутаассифона, як ҷавон аз деҳаи Хоҷаи Аъло (он вақт Октябр) вафот кард ва агар дахолати мақомоти ҳифзи ҳуқуқ намебуд, марг ва захмҳо бештар мешуданд. Он рӯз, вақте ки тақрибан 2 ҳазор сокини бесилоҳи деҳаи Ворух ба кӯмаки сокинони деҳаи Хоҷаи Аъло мерафтанд, онҳо ба тӯфони оташ аз болохонаҳои хонаҳои деҳаи Оқ-Сой дучор омаданд.
Ҷанҷол танҳо бо дахолати гурӯҳи махсуси минтақаи Перм, ки тавассути чархбол аз Фарғона, ки он ҷо ин гурӯҳ муваққатан ҷойгир буд, боздошта шуд. Аз сокинони Ворух он рӯз 14 нафар ҷароҳатҳои вазнин бардоштанд, як нафар баъдтар фавтид.
Аз миёни сокинони деҳаи ҳозираи Сомониён низ чанд нафар захм бардоштанд. Дар маҷмӯъ, рӯзҳои 13 ва 14 июли соли 1989 аз ҷониби тоҷикон 2 нафар кушта ва 24 нафар маҷрӯҳ шуданд. Дар шаҳракҳои Ворух, Чоркух ва Сур соати комендантӣ эълон карда шуд.
Ҷудо кардани замин ё бозгашт боз ба ҳамон масъала?
Дар бораи он, ки чӣ гуна онҳо масъалаи пурра баргардонидани заминҳои деҳаҳои Ворух ва Чоркӯҳ, ки ғайриқонунӣ ба ихтиёри Қирғизистон дода шуда буданд, ба таъхир андохтанд ва чӣ гуна сокинон пешниҳоди гурӯҳро оид ба баробарҳуқуқӣ оид ба ҷудо кардани замин рад намуданд.
Сипас, пас аз муноқиша рӯзҳои 13 ва 14 июли соли 1989 бо супориши роҳбарияти Иттифоқ комиссия оид ба баробарҳуқуқӣ таъсис дода шуд. Комиссияро аз ҷониби Тоҷикистон муовини якуми Раиси Шӯрои Вазирони Тоҷикистон – В.В. Воҳидов ва аз ҷониби Қирғизистон Г.С. Сидиков – Муовини якуми Раиси Шӯрои Вазирони Ҷумҳурии Қирғизистонроҳбарӣ карданд.
Сохтори асосии канали обанбори Торткӯл
Пас аз якчанд рӯзи кор, комиссия оид ба баробарҳуқуқӣ протоколеро пешниҳод кард, ки аз якчанд банд иборат буд, аз ҷумла ба ҷониби Тоҷикистон додани 68 гектар минтақаҳои кӯҳии атрофи деҳаи Ворух ва 18 гектар заминҳои азхуднашуда дар атрофи деҳаи Хоҷаи Аъло аз қаламравҳои баҳснок ва тасдиқ кардани сарҳад оид ба ин.
Дар ин маврид пешниҳод карда шуд, ки масъалаи тақсимоти марзҳо қатъ карда шавад, аммо пешниҳод карда шуд, ки масъалаи баргардонидани пурраи заминҳои деҳаи Ворух, ки ғайриқонунӣ ба Қирғизистон дода шудаанд, аз ҷумла дар поёни дарёи Исфаринка ва атрофи он деҳаи Чоркӯҳ, ҳалли худро ёбад.
Баъд ман ба ҳайси раиси кумитаи иҷроияи шаҳри Исфара кор кардам. Мо, аъзои комиссия оид ба баробарҳуқуқӣ ин протоколро имзо накардаем. Мо хоҳиш кардем, ки протокол бо сокинони деҳаҳои Ворух ва Чоркӯҳ мувофиқа шавад ва танҳо вақте, ки онҳо розӣ шаванд, тасдиқ гардад.
Сипас бо сокинони деҳаи Ворух вохӯрӣ ташкил карда шуд, дар маҷлис тақрибан 3000 нафар ҳузур доштанд ва ҳама эътирофи натиҷаҳои кори ин комиссияро қатъиян рад карданд. Намояндагони ҷумҳурии мо ба дурустии талабҳои сокинони деҳаи Ворух итминон доштанд ва пас аз ин онҳо зарурати ягон мулоқотро бо сокинони Хоҷаи Аъло ва деҳаи Чоркӯҳқабул надоштанд ва протоколи мувофиқашуда баргардонида шуд.
Фишори КМ ҲКИШ
Дар бораи фишори КМ ҲКИШ, кӯшиши тасвиби иҷборӣ, иҷлосияи баргузорношуда ва дар хусуси он ки кӣ Қаҳҳор Маҳкамовро ба ин бовар кунонид.
Вале пас аз ин бо ташаббуси тарафи Қирғизистон фишор болои роҳбарияти Тоҷикистон аз тарафи КМ ҲКИШ, Шӯрои Олии ИҶШС, асосан Бюрои сиёсӣ шурӯъ шуд.
Баъзе роҳбарони ҷумҳурӣ: Паллаев Ғоибназар Паллаевич – раиси Президиуми Шӯрои Олӣ ва Лучинский П.К. – котиби дуюми КМ ҲКТ бо супориши Москава ба Исфара омаданд, бо аҳли ҷамоатчигӣ вохӯрӣ карданд, ба ҳақ будани талаботи қонунии сокинони деҳоти Ворух ва Чоркӯҳ боварӣ ҳосил карданд ва дар ин бора ба Москва гузориш доданд.
Он замон КМ ҲКИШ ва Шӯрои Олии ИҶШС кӯшиш карданд ки иҷлосияи Шӯрои Олии Тоҷкистонро даъват кунанд ва иҷборан ин протоколро ба тасвиб расонанд, вале мо, роҳбарони Исфара Г.Савридинова, М.Исломидинов, сокониони куҳансоли ноҳия Ш.Нуридионов ва А.Раҳимов ба Душанбе парвоз намуда, бо роҳбари якуми ҷумҳурӣ Маҳкамов Қ.М. мулоқот кардем, ӯро бовар кунонидем, ки ба ин фишорҳо дода нашавад ва иҷлосия ба таъхир андохта шуд.
«Ман беҳтараш истеъфо медиҳам, аммо муқобили иродаи халқи худ намеравам!».
Дар бораи ин ки чи тавр соли 1989 котиби КМ ҲКИШ Гиренко Андрей Николаевич бо супориши бовар кунонидан ва маҷбур намудани тарафи Тоҷикистон барои имзо кардани он протоколи наҳс ба минтақа омад, вале аз тарафи раиси ҳукумати ҶШС Тоҷикистон Ҳаёев Иззатулло Ҳаёевич ҷавоби сазовор гирифт.
Тарафдорони имзо намудани протокол охирин кӯшишро ба харҷ доданд. Бо хоҳиши тарфи Қирғизистон ва бо супориши котибии генералии КМ ҲКИШ М.С.Горбачёв тирамоҳи соли 1989 Гиренко Андрей Николаевич, аъзои бюрои сиёсӣ, котиби КМ ҲКИШ, шахси бисёр баландмартаба ба минтақа омад. Вазифаи ӯ ба ҳар роҳе ки набошад бовар кунонидан ва маҷбур намудани Тоҷикистон барои эътироф кардани ин протколи наҳс буд.
Азбаски ташаббускори омадани ӯ ҳамсояҳоямон буданд, вай ба Ботканд омад, ӯро ҳамаи роҳбарони Ҷумҳурии Қирғизистон ҳамроҳӣ мекарданд ва моро низ ба он ҷо даъват карданд. Ба Исфара котиби якуми ҲК ҷумҳурӣ – Маҳкамов Қаҳҳор Маҳкамович, раиси ҳукумат – Ҳаёев Иззатулло Ҳаёевич парвоз карда омаданд. Дар ин сафар ба Ботканд ҷиҳати вохӯрӣ бо ҷаноби Гиренко А.Н. ва роҳбарони Қирғистон Орипов М.О. – муоваини якуми кумитаи иҷроияи вилояти Ленинобод ва роҳбарони Исфара: Г.С. Савридинова – котиби якуми Кумитаи шаҳрӣ ва ман – раиси Кумитаи иҷроияи шаҳрӣ ҳамроҳӣ мекардем.
Вохӯрӣ бо Гиренко А.Н. дар бинои кумитаи шаҳрии Ботканд, ҳоло бинои маъмурии вилояти Ботканд баргузор шуд
Гиренко А.Н. баробари шурӯъ шудани вохӯрӣ фавран ба Ҳаёев И.Х. фишор овард.
Бо лаҳни омирона аз ӯ пурсид:
– Чаро протоклро имзо накардӣ?
– Халқ розӣ нест, – ҷавоб дод Иззаттулло Ҳаёевич.
– Агар ту халқи худро розӣ карда натавонӣ, пас ба истеъфо бирав, – таҳдид кард Гиренко А.Н., ки ин боиси ба хашм омадани Иззатулло Ҳаёевич гардид.
Вай аз ҷой бархест, бо дасташ ба рӯи миз сахт зад ва ҷавоби сазовор дод:
– Ту маро бо истеъфо натарсон! Ман омодаам, ки ҳамин ҳоло истеъфо диҳам, вале муқобили иродаи халқи худ намеравам, ва шумо ҳаргиз маро барои имзо кардани ин протокол маҷбур карда наметавонед!
Масъалаи имзо кардани ин протокол он замон пӯшида шуд, қарор қабул карданд, ки ҳайати нави баробар ташкил карда шавад. Аз тарафи Тоҷкистон онро Сафаралӣ Кенҷаев роҳбарӣ мекард. Ҳайат ҷаласи якуми худро тобистони соли 1990 дар шаҳри Исфара доир кард, вале бо сабаби воқеаҳои маълуми ибтидои солҳои 90 -ум он амалан аз фаъолият бозмонд.
Санади чаҳорум
Санади чаҳорум нишон медиҳад, ки Ворух ҳеҷ гоҳ анклав набуд ва таърихан мустақиман ҳудуди он, ки марбут ба тарафи Тоҷкистон аст, бо ноҳияи Исфара пайваст буд.
Боз як санади дигар мавҷуд аст, ки ҳақ будани тарафи Тоҷикистонро исбот мекунад. Дар давраи низоъи тӯлонии соли 1989 бо супориши Шӯрои Миллатҳои Шӯрои Олии ИҶШС ба Исфара ҳайати обрӯманди депутатӣ иборат аз се депутати Шӯрои Олии ИҶШС барои муайян кардани вазъият ва таҳия намудани пешниҳодҳои зарурӣ ҷиҳати ҳаллу фасли буҳрони тӯлонӣ дар марзи Тоҷикистон – Қирғизистон фиристода шуд.
Канали Торткӯл
Ин гурӯҳро депутати Шӯрои Олии ИҶШС, роҳбари вилояти Гуревскийи Қазоқистон роҳбарӣ мекард.
Дар ҷамъбасти сафари худ, тамоми асноди бойгониро дар Москва ба таври илова омӯхта, гурӯҳи депутатӣ хулосае пешниҳод кард, ки ҳақ будани тарафи Тоҷикистонро дар мавриди барқарор сохтани адолати ҳудудӣ ҳангоми тақсимоти ҳудуд байни ҶШС Тоҷикистон ва ҶШС Қирғизистон ва дар бораи ин ки Ворух ҳеҷ гоҳ анклав набуд ва таърихан бевосита бо ноҳияи Исфара ҳудудан, ки марбути тарафи Тоҷкистон аст, пайваст буд, тасдиқ мекунад.
Гузаштҳои Тоҷикистон
Дар бораи он ки тарафи Тоҷкистон аз соли 2007 чӣ гузаштҳое кард ва чӣ тавр тарафи Қирғизистон аз муносиботи неки ҳамсоягии Тоҷикистон истифода кард. Чӣ тавр заминҳои қирғизҳоро аз бумбаст бароварданд ва кадом фишангҳои фишоровариро кишвари ҳамсоя истифода мекунад.
Аз миёнаҳои солҳои 2000 ин масъала аз сари нав доғ шуд. Ноҳияи Лайлаки Қирғизистон бинобар мавқеи ҷуғрофиаш ҳамеша аз роҳҳо ва дигар инфрасохторҳои ноҳияи Исфара истифода мекард, то ин ки ба қисмҳои дигари вилояти Боткент пайваст шавад. Тарафи Қирғизистон аз Тоҷикистон дархост кард, ки иҷозат бидиҳад то барои пайвастани ноҳияи Ботканд бо деҳаи Самарқандек ва минбаъд бо ноҳияи Лайлак даҳлез сохта шавад.
Бо мақсади нигоҳ доштани муносиботи дӯстона ва неки ҳамсоягӣ Тоҷикистон соли 2007 барои сохтмони роҳ аз тариқи ҳудуди худ иҷозат дод ва қитъаи заминеро бо дарозии 272 метр ба муҳлати 49 сол ба ҳамсояҳо иҷора дод.
Тарафи Қирғизистон аз тариқи ин қитъа роҳ сохт, ноҳияи Лайлакро аз бунбасти коммуникатсионӣ баровард ва пас аз ин даъвоҳои ҳудудӣ ва фишорҳои онҳо болои сокинони деҳоти Ворух афзуданд.
Зуд-зуд бастани роҳи автобиобилгарди Ворух – Исфара, ки як қитъаи он аз тариқи деҳаи Оқ-Сой мегузарад, аз тарафи сокинони гапношунави қирғиз муд шуд.
Чунон ки мегӯянд, иштиҳо дар вақти хӯрдан меояд. Пас аз ба даст овардани иҷозат барои ташкили даҳлез, ки ду ноҳияи Қирғизистонро васл кард, ҳамсояҳо мустақилона саросемавор сохтмони роҳи Ботканд-Оқ-Сой-Тамдиқ ва минбаъд то саргаҳи дарёи Каравшин, ки қисман аз тариқи ҳудуди Тоҷикистон низ мегузарад, шурӯъ карданд.
Ҳамсояи «дӯст» ба сифати фишанги фишороварӣ истифодаи усули дар боло зикршудаи гаравгонгирии аҳолии 35 ҳазорнафараи Ворухро бо роҳи бастани роҳи мошингарди Ворух – Исфара шурӯъ кард, ки то ҳол боиси сар задани низоъҳои сершумор ва талафоти ҷуброннопазир дар байни аҳолии осоишта мегардад.
«Беҷазоӣ бемасъулиятӣ ба бор меорад!»
Дар бори ин ки ташаббускори ҳамаи низоъҳо сокинони кишвари ҳамсоя ва ҷабрдидаҳо доимо тоҷикон мебошанд, дар бораи ин ки чанд нафар дар низоъҳо ҳалок шудаанд ва чаро мо талаб намекунем, ки гунаҳкорон ҷазо дода шаванд.
Дар охири соли 2019 як собиқ роҳбари хадамоти махсуси давлати ҳамсоя дар шабакаҳои иҷтимоӣ баромад кард ва гуноҳи тамоми низъоъҳои байни сокнинони ноҳияҳои Исфара ва Ботканд рухдодаро ба сари сокинони ҶТ бор кард.
Ман, ҳамчун шоҳиди бевоситаи ин ҳодисаҳо аз соли 1974, мехоҳам қайд кунам, ки ташаббускори қариб тамоми ин низоъҳо сокинони тарафи ҳамсоя ва ҷабрдидаҳо ҳамеша тоҷикон буданд: ҳам дар низоъи соли 1974, ҳам соли 1989, ҳам соли 2014 ва оғози соли 2019.
Ва мутаассифона, ҳалокшудагон дар натиҷаи ин низоъҳо сокинони деҳоти Ворух, Хоҷаи Аъло ва Чоркӯҳ буданд. Мутобиқи ҳисобҳои сатҳии ман дар ин низоъҳо на камтар аз 17 нафар сокинони осоишта ҳалок шуданд ва ман дар хотир надорам, ки пас аз ин ҳодисаҳои хунин гунаҳкорони куштори шаҳрвандони осоишта муайян ва ба ҷавобгар кашида шуда бошанд.
Шаби 20 августи соли 2013 шаҳрвандони Қирғизистон ҷинояти қабеҳтаринро нисбати сокнинои осоиштаи Чоркӯҳ содир карданд. «Шербачаҳои» қирғиз пурра як оилаи тоҷикро, ба шумули занҳо ва кӯдакон, ки дар бошишгоҳи саҳроии совхози тоҷикон, воқеъ дар назди деҳаи Самарқандек, ғарқи хоби осоишта буданд, буғӣ карда куштанд. Ҷинояткоронро ёфтанд ё не, ҷазо доданд ё не? Ба ҳар ҳол мо намедонем!
Соли 2019 ҳангоми низоъи навбатӣ ду сокини деҳаи Ворух ва сокини деҳаи Хоҷаи Аъло кушта шуданд, ман ба намояндагони ҳайатамон пешниҳод кардам, ки то замоне ки тарафи Қирғизистон шахсоенро, ки ба муқобили шаҳрвандони мо силоҳҳои оташфишонро истифода бурданд, яъне қотилонро муайян ва ҷавобгар накунад, бо ҳамсояҳо сари мизи музокирот нашинад.
Бояд фикр кард! Беҷазоӣ бемасъулиятӣ ба бор меорад!
Бояд қайд карда ки тоҷикон ҳеҷ гоҳ ба ҳамсояҳояшон бо силоҳ ҳуҷум накардаанд, вале мақомоти ҳифзи ҳуқуки Қирғизистон, аз тариқи Интерпол сокниони комилан бегуноҳи Ворухро дар ҷустуҷӯи байналмилалӣ эълон мекунанд ва ин низ далел аст барои андеша кардан.
Танҳо роҳи сулҳомез!
Ба ҷойи хулоса.
Ман ҳамчун собиқадори хизмати давлатӣ, ҳамчун иштирокчии тамоми воқеъаҳои охири солҳои 80-ум, 90-ум ва ибтидои соҳои 2000-ум роҳи дигареро ба ғайр аз муносибати сулҳомез, ҳамсоягии нек ва дӯстии байни ду халқамон намебинам ва Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пайваста моро ба ин кор даъват мекунад.
Изҳори умедворӣ мекунам, ки аъзоёни ҳайатҳои байниҳукуматӣ аз ҳар ду тараф, бо ба инобат гирифтани ҳисси масъулиятшиносӣ дар пешгоҳи насли камолёбанда, дар сатҳи баланди касбӣ, бо роҳи гузаштҳои мутақобила барои ҳаллу фасли ихтилофоти мавҷуда, барқарор сохтани ҳақиқати таърихӣ, муносиботи қадимаи неки ҳамсоягӣ байни халқҳои тоҷик ва қирғиз дар минтақаи мо то ҳадди аъзамӣ кӯшиш ва талош хоҳанд кард!